ﺑﺮاﺳﺎس ﺷﻮاﻫﺪ ﺗﺎرﻳﺨﻲ پیشینۀ اﺳﺘﻌﻤﺎل دﺧﺎﻧﻴﺎت ﺑﻪ ده ﻫﺰار ﺳﺎل پیش ﺑﺎز می گردد. در ﻋﻬﺪ ﺑﺎﺳﺘﺎن؛ ﻳﻮﻧﺎﻧﻴﺎن وچینی ها از گیاه ﺗﻨﺒﺎﻛﻮ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان دارو ﺑـﺮای درﻣـﺎن ﺑﺮﺧـﻲ از ﺑﻴﻤـﺎریﻫـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ. ﺳیگار ﻛﺸﻴﺪنﻛﻪ اﻣﺮوزه در ﻫﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪای ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪه اﺳﺖ و در ﺗﻤـﺎﻣﻲ ﺟﻮاﻣـﻊ اﻣﺮی طبیعی ﺗﻠﻘﻲ می گردد؛ ﻳﻜﻲ از ﻋﺎدات ﻏﻴﺮ ﻋﺎدی ﺑﺸﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از ﺳﺪۀ ﺷـﺎﻧﺰدﻫﻢ ﻣﻴﻼدی ﺑﺮای وی ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد. ﺑﻮﻣﻴﺎن ﻗﺎرۀ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ اﻧﺴﺎنﻫﺎﻳﻲ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ از اﻳﻦ گیاه ﺑﺮای ﺗﺪﺧﻴﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ. در ﺳـﺎل۱۴۹۷ﻣـﻴﻼدی ﺑـﺮای ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎر ﺷﺨﺼﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم رومانوپائو اسپانیایی ﻛﻪ از دوﻣﻴﻦ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﻛﺮﻳﺴﺘﻴﻒ ﻛﻠﻤﺐ ﺑـﻪ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﺎزگشته ﺑﻮد در ﺑﻴﺎن ﻳﻜـﻲ از ﻣـﺸﺎﻫﺪات ﺧـﻮد اﻇﻬـﺎر ﻣـﻲدارد ﻛـﻪ ﻣﺮدﻣـﺎن دﻧﻴـﺎی آﻣﺮﻳﻜﺎ، برگ های ﻧﻮﻋﻲ گیاه را در ورﻗۀ ﻧﺎزﻛﻲ از چوب ذرت می پیچند و ﺑﻌـﺪ از آﺗـﺶ زدن، دود ﺣﺎﺻﻠﻪ از آن را اﺳﺘﻨﺸﺎق ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ.

در ﺳﺎل۱۵۱۹، ﺗﻮﺗﻮن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺎده ای ﻣﺮﻣﻮز؛ ﻋﺠﻴﺐ و ﻧﺎﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ؛ از آﻣﺮﻳﻜـﺎ ﺑـﻪ اﺳـپانیا وارد ﻣﻲﺷﻮد. در ﺳﺎل۱۵۶۰میلادی ژان ﻧﻴﻜﻮت ﺳﻔﻴﺮ پرتغال؛ ﺗﻮﺗﻮن را ﺑـﻪ ﻋﻨﻮان داروﻳﻲ ﺑﺮای درﻣﺎن ﺳﺮدرد پادشاه فرانسه ﺑﻪ آن ﻛﺸﻮر ﻣﻲﻓﺮﺳﺘﺪ. ﺑﻪ ﻫﻤـﻴﻦ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ توتون را ﺑﻪ ﻧﺎم ﻓﺮﺳﺘﻨﺪه اش، ﻧﻴﻜﻮﺗﻴﺎﻧﺎ Nicotiana ﻧﺎمگذاری ﻛﺮدﻧﺪ. ﻟﻜﻦ ﺑﻪ ﻣﺮور در اﻳﻦ ﻛـﺸﻮر ﺑﺮای ﺗﺪﺧﻴﻦ رواج پیدا ﻣﻲﻛﻨﺪ و آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻠﻞ ﺑﺎ اﻳﻦ وﺳﻴﻠۀ ﺗﺪﺧﻴﻦ از ﻫﻤﻴﻦ ﺟـﺎ آﻏـﺎز ﻣﻲگردد. آﻟﻤﺎﻧﻴﻬﺎ از ﺳﺎل۱۵۹۵میلادی و انگلیسیﻫﺎ در ﺳـﺎل۱۵۸۴میلادی ﺑـﺎ اﺳـﺘﻌﻤﺎل آن آﺷـﻨﺎ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ. ﺗﻨﺒﺎﻛﻮ؛ ﺗﻮﺗﻮن و روش ﻣﺼﺮف آﻧﻬﺎ از طریق انگلستان ﺑـﻪ ﺧـﺎک ﻋﺜﻤـﺎﻧﻲ وارد و از آﻧﺠــﺎ در ﻣﻴــﺎن ﻣــﺮدم ﻋﺜﻤــﺎﻧﻲ، ﻣــﺼﺮ و ﺳــﺎﻳﺮ ﻛــﺸﻮرﻫﺎی ﻣﻨﻄﻘــﻪ رواج پیدا ﻣــﻲﻛﻨــﺪ.

دﺧﺎﻧﻴﺎت در اﻳﺮان ﺳﺎﺑﻘۀ ﺑﺴﻴﺎر ﻃﻮﻻﻧﻲ ﻧﺪارد و در وارداﺗـﻲ ﺑـﻮدن آن ﺗﺮدﻳﺪی نیست. ﺳـﺎﺑﻘۀ تاریخی ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد دﺧﺎﻧﻲ در ﻛﺸﻮر ﺑﻪ ﻋﺼﺮ ﺻـﻔﻮﻳﻪ ﺑـﺎز ﻣـﻲ گـﺮدد. در دوران ﺻـﻔﻮی ﺗﻨﺒﺎﻛﻮ و ﻧﺤﻮۀ ﻣﺼﺮف آن ﺑـﻪ ﺗﻘﻠﻴـﺪ از بیگانگان؛ از ﻃﺮﻳـﻖ ﻣﺮزﻫـﺎی ﺟﻨـﻮﺑﻲ و ﻏﺮﺑـﻲ ﺑـﻪ ایران وارد ﺷﺪه اﺳـﺖ. ﺗﻨﺒـﺎﻛﻮ ﻧﺨـﺴﺘﻴﻦ ﺑـﺎر در ﻫﻨگـﺎم ﺳـﻠﻄۀ پرتغالی ها  بر ﺟﺰاﻳـﺮ و مرزهای ﺟﻨﻮﺑﻲ؛ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺳﺮﺑﺎزان و ﻧﻴﺮوﻫﺎی ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﻪ ﺳﻮاﺣﻞ و ﻣﺮزﻫﺎی ﺟﻨﻮﺑﻲﻛـﺸﻮر وارد ﺷﺪ و ﺳﺎﻛﻨﺎن ﻧﻮاﺣﻲ ﻣﺰﺑﻮر ﺑﺎ ﻧﺤﻮۀ ﻣﺼﺮف آن آﺷﻨﺎ ﺷﺪﻧﺪ. دوﻣﻴﻦ دروازۀ ورود ﺗﻨﺒـﺎﻛﻮ از ﻧﻮاﺣﻲ ﻏﺮﺑﻲ ﻛﺸﻮر ﺑﻮده اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻫﻤﺠـﻮاری ﺑـﺎ ﺳـﺮزﻣﻴﻦ ﻋﺜﻤـﺎﻧﻲ و ﺑـﻪ دﻧﺒـﺎل ﻣﺮاودات ﻣﺮزﻧﺸﻴﻨﺎن ﺑﺎ ﺳﺎﻛﻨﺎن آن ﺳﺮزﻣﻴﻦ؛ اﺳﺘﻌﻤﺎل دﺧﺎﻧﻴﺎت ﺑـﻪ ﺗﻘﻠﻴـﺪ از اﺗﺒـﺎع آن دوﻟـﺖ رواج ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ. اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﻮاد دﺧﺎﻧﻲ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑـﻪ ﻣـﺮور در ﻧـﻮاﺣﻲ ﻣﺮﻛـﺰی ﻛـﺸﻮر ﻧﻴـﺰ راﻳـﺞ ﻣﻲگردد. ﺳﺎﺑﻘۀ ﺗﺎرﻳﺨﻲ دﺧﺎﻧﻴﺎت در اﻳﺮان ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺳﻴﺎﺳﻲ و دﻳﻨﻲ ﻫﻢ آﻣﻴﺨﺘﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ که ﺻﺪور ﻓﺘﻮای ﺗﺤﺮﻳﻢ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺗﻨﺒﺎﻛﻮ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻴﺮزای ﺷﻴﺮازی، ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﻗﻴﺎم ﺗﻨﺒﺎﻛﻮ ﻧﻤﻮﻧـۀ ﺑﺎرزی از آن اﺳﺖ.

ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻌﺪ از ﺣﺪود۱۵۰ سال از ﻛﺸﻒ ﺑﺮگ های ﻋﺠﻴـﺐ در ﻣـﺴﺎﻓﺮت ﻛﺮﻳـﺴﺘﻴﻒ ﻛﻠﻤﺐ؛ ﺗﻨﺒﺎﻛﻮ ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ در ﺳﺮاﺳﺮ ﺟﻬﺎن گﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺖ و آﻧچه از زﻣﺎن اﻛﺘﺸﺎف اﻳﻦ گیاه ﺑـﻪ ﺑﻌﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﺮده اﺳﺖ؛ ﺗﻨﻬﺎ ﺷﻴﻮه اﺳﺘﻌﻤﺎل آن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ. در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ اﺳـﺘﻌﻤﺎل دﺧﺎﻧﻴـﺎت ﻧـﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻋﺠﻴﺐ ﻧﻴﺴﺖ؛ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از ﻋﺎدات رﻓﺘﺎری ﻣﺸﺘﺮک در ﻣﻴﺎن ﻣﺮدﻣـﺎن ﺟﻬـﺎن در آﻣﺪه اﺳﺖ. ﺳﻴﻤﺎی ﺗﺎرﻳﺨﻲ دﺧﺎﻧﻴﺎت در ﻗﺮون ﻣﺨﺘﻠﻒ از زﻣﺎن ﻛﺸﻒ آن ﺗﺎ ﻋﺼﺮ ﺣﺎﺿﺮ ﺑـﻪ اﺧﺘﺼﺎر ﺑﻪ این شرح است:  ﻗﺮن ۱۵ﻛﺸﻒ دﺧﺎﻧﻴﺎت؛ ﻗﺮن۱۶پراﻛﻨـﺪه ﺷـﺪن ﺑـﻪ وﺳـﻴﻠﻪ ﻣﻼﺣﺎن و درﻳﺎﻧﻮردان؛ ﻗﺮن۱۷ﻋﺼﺮ پیپ؛ ﻗﺮن۱۸اﺳﺘﻤﺮار ﻣﺼﺮف؛ ﻗﺮن۱۹ﻋﺼﺮ پیـﺪاﻳﺶ سیگار؛ ﻗﺮن۲۰گـﺴﺘﺮش داﻣﻨـۀ ﻣـﺼﺮف؛ ﻗـﺮن۲۱ﻣﻘﺎﺑﻠـﻪ ﺑـﺎ اﺳـﺘﻌﻤﺎل و ﻛﻨﺘـﺮل ﻣـﺼﺮف دﺧﺎﻧﻴﺎت.

ﻋﺎدت ﺑﻪ ﻣﺼﺮف دخانیات ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رﻓﺘﺎر ﻧﺎدرﺳﺖ، در ﺟﻬﺎن روز ﺑﻪ روز در ﺣﺎل گسترش اﺳﺖ، ﺳﻼﻣﺖ و ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺳیگاریﻫﺎ و ﻏﻴﺮ ﺳیگاریها را ﺗﻬﺪﻳـﺪ ﻣـﻲ ﻛﻨـﺪ. درﻣﺎن ﺑﻴﻤﺎرﻳﻬﺎی ﻧﺎﺷﻲ از ﻣﺼﺮف دﺧﺎﻧﻴﺎت، زﻳﺎﻧﻬﺎی ﻣﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺧﺎﻧﻮادۀ ﻣﺼﺮف ﻛﻨﻨﺪه ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﺼﺮف ﻣﺤﺼﻮﻻت دﺧﺎﻧﻲ و ﻛﺎﻫﺶ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﺮای آن ﻻزم و اﺟﺘﻨﺎب ﻧﺎپذیر اﺳﺖ و متاسفانه واﻛﻨﺶ ﻫﺎ و اﻗﺪاﻣﺎت ﻓﺮﻫﻨگـﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در پیشگیری از رﺷﺪ ﻣﺼﺮف و ﻣﻬﺎر آن ﺗﻮﻓﻴﻘﺎت چـﺸمگیری ﻧﺪاﺷـﺘﻪ اﻧﺪ.

روز جهانی بدون دخانیات یا به تعبیری روز جهانی بدون تنباکو، عنوان روزی است مصادف با ۳۱ ماه می (۱۱ خردادماه) هر سال که در سراسر جهان برای جلب توجه و تشویق افراد در راستای ترک محصولات دخانی، خواستار اجرای عدم مصرف این محصولات در یک بازۀ زمانی ۲۴ ساعته می‌باشد. این روز که ابتکاری از سازمان بهداشت جهانی است، برای جلب توجه نسبت به شیوع گستردۀ تأثیرات تنباکو بر سلامت انسان در نظر گرفته شده است که در حال حاضر منجر به مرگ و میری بالغ بر ۶ میلیون نفر در سال می‌شود و در کنار این معضل، حدود ۶۰۰۰۰۰ نفر مرگ غیرمستقیم هم به دلیل استنشاق دود سیگارِ افراد سیگاری حاصل می‌گردد.