بنا بر گزارش ویپو، موزه‌های دیجیتالی انواع مختلف دارند و اهداف متفاوتی دنبال می‌کنند. موزه‌هایی که مانند بروشور هستند و مانند یک وب‌سایت آموزشی درباره موزه عمل می‌کنند، یا موزه‌های با محتوا مانند پایگاه اطلاعات کلکسیون‌های داخل موزه و همچنین موزه‌های مجازی یا موزه‌های بدون مرز که اطلاعات آنلاین گسترده‌ای در اختیار کاربر قرار می‌دهند. دیجیتالی کردن این موزه‌ها با مشکلاتی مانند قانون کپی‌رایت، حق تصویر، حفظ اطلاعات و قانون قراردادها مواجه است. کپی‌رایت به‌ویژه یکی از موارد کلیدی و مهم در این امر است.

آیا یک موزه برای دیجیتالی کردن محتوایش آزاد است؟

در قدم اول موزه‌ها باید کپی‌رایت کارهایی را که می‌خواهند دیجیتالی کنند، بررسی کنند، زیرا دیجیتالی کردن و در دسترس قرار دادن آنلاین کاری که حق کپی‌رایت دارد شامل حق تولید دوباره و کسب اجازه از صاحب اثر است. به‌ بیان ‌دیگر با وجود اینکه موزه خود اثر را در اختیار دارد الزاما حق کپی کردن و نمایش آن را به‌صورت دیجیتالی ندارد.

برخی از آثار حق کپی‌رایت ندارند و موزه برای دیجیتالی کردن آن مشکلی ندارد مانند دوچرخه‌ای قدیمی که در موزه‌ای تاریخی نگهداری می‌شود یا نسخه خطی قدیمی که حق کپی‌رایت آن منقضی شده است. بر اساس قانون کنوانسیون برن برای حفاظت از آثار ادبی و هنری ۵۰ تا ۷۰ سال بعد از مرگ نویسنده اثر حق کپی‌رایت از بین می‌رود.

برای سایر آثاری که کپی‌رایت دارند موزه باید برای دیجیتالی کردن از دارنده خود صاحب اثر یا فردی که این حق با اهدای اثر یا فروش آن یا قراردادی به او منتقل‌شده است، اجازه بگیرد.

آیا استثنائی برای این قانون وجود دارد؟

در شرایطی بدون گرفتن اجازه از صاحب حق کپی، می‌توان اثر را دیجیتالی کرد. مثلا بر اساس کنوانسیون برن بازتولید برخی آثار به‌صورت دیجیتالی لطمه‌ای به کپی‌رایت نمی‌زند. همچنین برخی اختیارات قانونی که کشورها در مورد کپی‌رایت دارند مثلا در ایالات‌متحده آمریکا “استفاده نمایشگاهی”  یکی از استثنائات کپی‌رایت است یا اختیاری است که اتحادیه اروپا برای آثار بی‌نام‌ونشان ایجاد کرده است.

در چهار حالت موزه برای دیجیتالی شدن نیاز به اجازه گرفتن از صاحب حق اثر ندارد:

اول، وقتی اثر در یک مکان عمومی باشد مانند آثار هنری خیابانی گوگل

دوم، بازتولید اثر به‌منظور حفظ آن (در کشورهای مختلف قوانین متفاوتی وجود دارد که گاهی برای حفظ و نشر یک اثر، اجازه بازتولید بدون رعایت حق کپی داده می‌شود.)

سوم، استفاده از تصویر کار نمایش داده‌شده در کاتالوگ نمایشگاه

چهارم، عدم دسترسی به مالک اثر( این آثار تحت عنوان بی‌نام‌ونشان ارائه می‌شوند.) 

استفاده از شبکه‌های مجازی و وب‌های‌جمع‌سپاری(crowdsourcing  و crowdfunding)

استفاده از وب‌سایت‌ها مانند فیس‌بوک و توییتر و آپلود اطلاعات توسط کاربران خطر کپی‌رایت را افزایش می‌دهد. به‌ بیان‌ دیگر کاربران این وب‌سایت‌ها ممکن است اثری را که دارای کپی‌رایت است به اشتراک بگذارند. برای حل کردن این مشکل وب‌سایت موزه‌ها باید در مورد کپی‌رایت به کاربران هشدار دهند. همچنین موزه باید هر از گاهی محتوای آپلود شده اعم از تصاویر، متن‌ها و ایده‌های افراد توسط کاربران را بررسی کند تا مطمئن شود که قوانین رعایت شده‌اند.

موزه‌ها باید بدانند که هر رسانه‌ای برای ایجاد نمایشگاه آنلاین مانند سایت اینترنتی، بازی ویدئویی یا اپلیکیشن‌ها، همگی شامل قانون کپی‌رایت می‌شوند. از این‌رو طراح گرافیک یا مسئول فنی سایت نیز دارای حق کپی خواهند بود.

اگر طراح گرافیک در استخدام موزه باشد، باید آگاه باشد که اثر دیجیتالی به موزه تعلق دارد و اگر اثر دیجیتالی با مشارکت دانشگاه یا صنعت خاصی تولید شده است، موزه باید آگاه باشد که آن‌ها نیز در استفاده از کپی‌رایت سهیم هستند.

مورد آخر در امر دیجیتالی کردن اثر این است که آیا حق کپی اثر دیجیتالی متعلق به اصل اثر است یا به اثر دیجیتالی. اگر اثر دیجیتالی خود به‌عنوان یک اثر هنری مثلا به‌واسطه جلوه‌های ویژه یا نورپردازی یا هر گونه کارهای سینمایی به‌عنوان یک کار مستقل باشد، خودش دارای حق کپی است اما اگر صرفا یک کپی دیجیتالی از اثر باشد، کپی‌رایت آن به اصل اثر مربوط می‌شود.

انتهای پیام