به گزارش خبرنما به نقل از گروه اجتماعی خبرگزاری برنا؛ اعتیاد به اینترنت و بازی‌های کامپیوتری مسئله مهمی است که به بخشی جدایی ناپذیر از زندگی مدرن شده است، به نحوی که اگر از بعضی از افراد تلفن‌های همراه را بگیریم زندگی و هویت شان با نقص های جدی مواجه می شود.

در واکاوی مسئله اعتیاد مجازی، زوایای مختلف آن و راه حل های برطرف کردن آن گفت و گویی با الهام عجم اکرامی، کارشناس بهداشت داشته ایم که در ادامه می خوانید:

عجم اکرامی در خصوص اینکه اگر بخواهیم یک طبقه بندی از پیامدهای اعتیاد به رایانه و اینترنت ارائه دهیم، چه مواردی را در بر می گیرد اینگونه گفت : پیامدهای استفاده از اینترنت شامل مشکلات جسمی، عوارض روانی، مشکلات خانوادگی و مشکلات اجتماعی هستند که به دسته بندی زیر تقسیم می شوند:

مشکلات جسمی: افرادی که به مدت طولانی در مقابل رایانه می نشینند دچار مشکلاتی مانند درد و بی حسی در مچ دست (سندروم carpal tunnel)، کمردرد و گردن درد می شوند که این مشکلات با وضعیت نشستن فرد در حین کار با رایانه در ارتباط است. این افراد به علت نگاه ممتد به مانیتور، درمعرض خطر خشک شدن چشم‌ها، دشواری در دید و در نهایت نزدیک بینی قرار می گیرند. همچنین فعالیت‌هایشان از حد معمولی کمتر شده و خطر بروز چاقی را افزایش می دهد.

عوارض روانی: در کاربران معتاد به رایانه و اینترنت افسردگی، اضطراب، تفکرهای وسواسی و اختلالات عاطفی شیوع بیشتری نسبت به کاربران عادی دارد. همچنین در تحقیقات مختلف مشخص شده است که عزت نفس در کاربران معتاد به رایانه و اینترنت به طور معنی‌داری نسبت به کسانی که از اینترنت استفاده نمی‌کنند و یا استفاده در حد معمول دارند، پایین‌تر است.

مشکلات خانوادگی: یکی از پیامد های شایع در اعتیاد به رایانه و اینترنت کاهش روابط خانوادگی می باشد که به دنبال آن پیوند عاطفی میان فرزندان و والدین و همچنین میان همسران کمتر می شود و انسجام خانواده را به مخاطره می‌اندازد.

مشکلات اجتماعی: فردگرایی و انزوای اجتماعی یکی از آسیب های اعتیاد به رایانه و اینترنت است. اعتیاد به رایانه افراد را وادار می  کند زمان بیشتری را به تنهایی بگذرانند یا در ارتباط های اینترنتی با غریبه ها ارتباط سطحی بر قرار کند و این کار به قیمت از دست  دادن گفت وگو های رو در رو و ارتباط های فامیلی و دوستانه می باشد. این انزوا و تنهایی می تواند باعث کاهش تعاملات اجتماعی فرد با اعضای خانواده و در نهایت منجر به کاهش مهارت های اجتماعی وی گردد.

وی در خصوص انواع اعتیاد به رایانه و اینترنت چنین توضیح داد: انواع اعتیاد به رایانه و اینترنت شامل اعتیاد به چت (گفت و گوی مجازی)، اعتیاد به فیس بوک، اینستاگرام، تلگرام و سایر شبکه های اجتماعی مجازی، اعتیاد به وب گردی و کسب اطلاعات نامحدود، اعتیاد به امور جنسی اینترنتی، اعتیاد مجازی به اینترنت به وسیله تلفن همراه هستند.

این کارشناس بهداشت  ابعاد هر کدام از این شاخه های اعتیاد را اینگونه برشمرد: 

اعتیاد به چت (گفت و گوی مجازی): چت، گفت و گوی نوشتاری و تصویری از طریق اینترنت است. در صورت بروزاعتیاد، ارتباطات در اتاق های گفتگو (چت روم ها)، برای شخص اهمیت بیشتری نسبت به روابط فامیلی پیدا می کند. برخی کاربران ممکن است در چت روم ها، توصیف مجازی از ویژگی های رفتاری و شخصیتی خود ارائه دهند که با ویژگی های واقعی آنها تفاوت بنیادی داشته باشد، که این مسأله نیز می تواند منجر به بروز مشکلات دیگری مثل سوء استفاده شود. کاربران وابسته به این نوع روابط، پس از آشنایی با یکدیگر در اینترنت مشتاق دیدن واقعی همدیگر می شوند.

اعتیاد به فیس بوک، اینستاگرام، تلگرام و سایر شبکه های اجتماعی مجازی: این روزها تب شبکه های مجازی در بین کاربران ایرانی اینترنت بالا گرفته است. کاربران زیادی هر روز ساعت ها وقت خود را در شبکه های اجتماعی مجازی سپری می کنند، مطالب، عکس و فیلم های خصوصی خود را به اشتراک می گذارند و یا اقدام به دوست یابی می کنند. برای معتادان اینترنتی، این نوع دوستی ها خیلی سریع اهمیت می یابد و جای روابط خانوادگی و دوستان واقعی را می گیرند. اعتیاد به دوست یابی در اینترنت در نهایت باعث جداشدن و انزوای شخص  از خانواده، دوستان و افراد مهم زندگی اش می شود.

اعتیاد به وب گردی و کسب اطلاعات نامحدود: در اینترنت میزان و حجم اطلاعات در دسترس نامحدود است. جست و جوهای گسترده، بدون هدف و وسواس گونه در بانک های اطلاعاتی ممکن است تمام فعالیت های روزمره یک کاربر را تحت تاثیر قرار دهد و در آن ها اختلال ایجاد کنند.

اعتیاد به امور جنسی اینترنتی: امروزه شرایط آزاد و بی قید و شرط در اینترنت، آن را به مکانی برای دستیابی آسان و سریع به پایگاه های مرتبط با امور جنسی و برقراری روابط آزاد جنسی مجازی تبدیل کرده است. کاربر از طریق صحبت های تحریک آمیز گفتاری و نوشتاری در این پایگاه ها، توصیف رفتار و احساس ناشی از آن و همچنین تبادل عکس و فیلم، شخص یا اشخاص دیگر را در تجربه جنسی خود شریک می کند. تداوم این رفتار ممکن است فرد را به یک معتاد اینترنتی به روابط جنسی مجازی تبدیل کند. تأثیر منفی آن بر روابط زوج ها کاملا به اثبات رسیده و تزلزل زندگی زناشویی از جمله پیامدهای اعتیاد جنسی اینترنتی عنوان شده است.

اعتیاد مجازی به اینترنت به وسیله تلفن همراه: با توجه به افزایش قابلیت های گوشی های تلفن همراه و توانایی اتصال این وسیله به اینترنت نحوه استفاده از این وسیله ارتباطی تغییر کرده و در برخی از موارد استفاده نادرست از آن، مشکلات روانی و جسمانی را برای افراد به خصوص کودکان و نوجوانان به همراه آورده است. پخش فیلم ها و تصاویر غیر اخلاقی از طریق این وسیله ارتباطی از مشکلات  استفاده نادرست این وسیله می باشد. با استفاده از این وسیله کاربران به راحتی می توانند به اینترنت دستیابی پیدا کنند. به اعتقاد روانشناسان افرادی که ساعات طولانی با تلفن همراه به اینترنت متصل می شوند پس از مدتی به استفاده بی رویه  و نادرست این وسیله معتاد می شوند.

عجم اکرامی در خصوص  علل اعتیاد به رایانه و اینترنت چنین توضیح داد :بر اساس دیدگاه های مختلف نظریات متعددی برای اعتیاد به رایانه و اینترنت ذکر شده است. به عنوان مثال، در نظریه پویایی روانی و شخصیت، ریشه های اعتیاد فرد به رایانه و اینترنت را مرتبط با کمبودهای عاطفی دوران کودکی و ویژگی های شخصیتی او می داند، که فرد را برای یک رفتار اعتیاد آمیز مستعد می کند. از طرفی، نظریه رفتاری علت اعتیاد به رایانه و اینترنت را، فرار فرد از واقعیت عنوان می کند. نظریه بیولوژیکی، عوامل ارثی و اختلالات شیمیایی در مغز را دلیل اصلی روی آوردن فرد به اعتیاد می داند. وجود برخی کروموزوم ها، هورمون ها و یا فقدان مواد شیمیایی لازم و مشخص و گیرنده هایی که فعالیت مغز و سایر عناصر دستگاه عصبی را تنظیم می کنند، در بروز اعتیاد در فرد مؤثرند. همچنین دلایل دیگری نیز ذکر شده است، مانند تغییر شدید در وضع روحی و روانی و خلق و خوی فرد، نارضایتی از زندگی زناشویی، فشار کاری، مشکلات مالی، اضطراب و دعواهای خانوادگی. حتی گفته شده است افرادی به طور مرضی به کامپیوتر و اینترنت وابسته می شوند که نیازهایشان به هیچ وجه در دنیای واقعی ارضا نمی شود. این افراد مانند اشخاصی که سلامت روانی پایین تری دارند سعی می کنند، کمبودها وضعف هایشان را در رایانه و اینترنت جستجو کنند.

این کارشناس بهداشت خطرات استفاده نادرست از اینترنت برای جامعه و افراد را شامل خطرات استفاده نادرست از اینترنت شامل آسیب فرهنگی –اجتماعی، آسیب اخلاقی، سوء استفاده جنسی و آسیب اقتصادی (کلاهبرداری اینترنتی) هستند بیان کرد و ابعاد هر کدام را اینگونه توضیح داد:

آسیب فرهنگی –اجتماعی: این مورد را می توان به عنوان اساسی ترین و مهمترین پیامد ناشی از توسعه فناوری قلمداد کرد. انزواطلبی افراد و کم رنگ شدن مهارت های اجتماعی و در نهایت فاصله گرفتن آنان از اجتماع می تواند سلامت جامعه را به خطر بیاندازد.

آسیب اخلاقی: از جمله مشکلات اساسی گسترش فناوری مخصوصا در کشورهای درحال توسعه، آسیب های اخلاقی  ناشی از آن می باشد. قرار گرفتن در معرض انواع امور جنسی، وجود سایت‌های غیر اخلاقی، امکان داشتن آزادی های بی قید و شرط، امکان دسترسی به اطلاعات از طریق سایت ها یا اتاق های گفتگو می تواند بسیار آسیب زا باشد. بسیاری از رفتارهای نامناسب جنسی از طریق فیلم ها و  تصاویر رواج پیدا کرده اند. از طرف دیگر، کودکان و نوجوانان به قصد کنجکاوی و یا به صورت ناخواسته ممکن است با محتوای این سایت ها روبه رو شوند، که این امر برای آنان تحریک کننده می باشد و سلامت روانی کودکان و نوجوانان را به خطر انداخته و بالطبع سلامت اجتماع را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

سوء استفاده جنسی: سوء استفاده جنسی دلالت بر مبادله پیام های با محتوای جنسی و تحریک کننده بین دو یا چند نفر دارد که به شبکه (اینترنت) متصل هستند. اینگونه پیام ها عموماً حاوی بیان تجربیات جنسی هستند که در بسیاری موارد به صورت تخیلی و ایفای نقش صورت می گیرند. به این معنی که افراد درگیر در این تجربه وانمود می کنند که در حال انجام فعالیت جنسی هستند و رفتارهای خود را برای دیگران توصیف می کنند. این قبیل اعمال معمولاً در فضاهای تعاملی نظیر اتاق های گفتگوی مجازی صورت می گیرند. اگرچه این فضا برای این منظور طراحی نشده است ولی هر کس که در آن قرار گرفته باشد ممکن است پیامی نظیر این را دریافت کرده باشد و ناخواسته در جریان این مسایل قرارگیرد.

آسیب اقتصادی (کلاهبرداری اینترنتی): کلاهبرداری های اینترنتی معمولاً به وسیله نامه های الکترونیکی خاصی انجام می شوند که هدف آنها انتقال کاربر به وب سایت های کاذب برای سرقت اطلاعات محرمانه و شخصی وی می باشد. کلاهبرداران اینترنتی  قادر به سرقت رمزهای عبور، شماره حساب های بانکی، نام های کاربری،‌ شماره کارت های اعتباری و رمز های مربوط به آن و نیز سایر اطلاعات حساس و مهم برای سوء استفاده از هویت افراد و انجام جرائم دیگر هستند. آنها با استفاده از نام، نشان و مشخصات واقعی شرکت ها، سازمان ها و بانک ها و طراحی وب سایت های کاملاً مشابه با آنها، کاربران را برای سرقت اطلاعاتشان فریب می دهند.

وی در مورد راه هایی  جلوگیری از اعتیاد به رایانه و اینترنت با گفتن از اینکه مطالعات متعدد راه هایی را برای پیشگیری و یا کنترل و درمان اعتیاد به رایانه و اینترنت اعلام کرده اند از راهکارهای موجود اینگونه گفت:

– براى استفاده از کامپیوتر وقت تعیین کنید.

– برای اوقات فراغت خود برنامه ریزی کنید و سعی کنید در این برنامه ریزی زمان استفاده از رایانه و اینترنت را در اولویت های پایین تر قرار دهید.

– زمانی که کارخاصی  ندارید برای گفت و گوی اینترنتی و وب گردی بیهوده، به اینترنت متصل نشوید، به جای این کار می توانید پیاده روی کنید.

– فهرستی از کارهایی را که می توانید به جای نشستن پشت رایانه تان انجام دهید تهیه کنید و روی صفحه نمایش خود رایانه خود بگذارید. به این شکل متوجه می شوید که کارهای مهمتری هم برای انجام دادن وجود دارد.

– با دوستان خود قرار ملاقات بگذارید و به تفریح های دسته جمعی روی بیاورید. تفریح های دسته جمعی باعث می شود تا شما رفتار اجتماعی صحیح را جایگزین رفتار گوشه گیری ناشی از استفاده طولانی مدت رایانه و اینترنت کنید.

– مهارت هاى خود را در زمینه هاى دیگر نیز تقویت کنید؛ ازجمله، مهارت حل مسئله، رفتار جرأتمندانه، مهارت هاى اجتماعى، غلبه بر کمرویی و کنترل خشم.

– رایانه را در نقاط پر رفت و آمد خانه بگذارید. اگر در جایی نشسته باشید که در اطرافتان رفت و آمد زیاد باشد تمرکز کمتری دارید و ناخوداگاه کمتر وقت صرف می‌کنید. این کار برای والدینی که فرندانشان بی رویه از رایانه استفاده می‌کنند بسیار مفید است.

این کارشناس بهداشت نقش خانواده در استفاده صحیح فرزندان از رایانه و اینترنت اینگونه برشمرد:خانواده جایگاه رشد هویت نوجوانان و مرکز و محل تمرین نقش ها و رفتارهای اجتماعی است. هرچقدر میزان روابط خانوادگی بهتر باشد و میزان نظارت خانوادگی بر روی استفاده فرزندان از رایانه و اینترنت بیشتر باشد، استفاده نادرست و ناصحیح از اینترنت توسط آنها کاهش پیدا می کند. نظارت مناسب زمانی صورت می گیرد که ارتباط بین اعضای خانواده مناسب، گرم و صمیمی باشد. ازسوی دیگر، علاوه بر این نظارت، بهتر است از رایانه و اینترنت استفاده خانوادگی شود. به این منظور لازم است والدین سواد اینترنتی و رایانه ای کسب کنند و زمان، مکان، شرایط استفاده، خطوط قرمز خانوادگی و سایت های قابل استفاده از اینترنت را مشخص نمایند. درچنین شرایطی است که می توان انتظار داشت که خانواده بتواند با نظارت مناسب، فرزندان را در استفاده از رایانه و اینترنت راهنمایی کند. والدین الگوی خوبی در استفاده از رایانه و اینترنت برای فرزندان می باشند که بتوانند با ارائه دادن اطلاعات و با استفاده صحیح از رایانه و اینترنت همراه فرزندان در جهت هدایت و راهنمایی آنها گام بردارند، همچنین بهتر است والدین همراه فرزندان خود به کوهستان، باشگاه ها و میادین ورزشی بروند و به بازی های مورد علاقه آنها بپردازند تا انرژی آنان تخلیه و توجهشان از بازی های رایانه منحرف شود.  بالطبع در چنین شرایطی می توان از کودکان و نوجوانان انتظار داشت که کمتر به سراغ  رایانه و اینترنت بروند.