به گزارش خبرنما به نقل از ایسنا، حسن ابراهیم حبیبی در اسفند سال ۱۳۱۵ در تهران متولد شد. حبیبی تحصیلات آکادمیک خود را در دانشگاه تهران گذراند و بعد از گرفتن مدرک لیسانس به علت فعالیت هایش بر علیه رژیم پادشاه و نزدیکی به نهضت آزادی و جبهه ملی، تحت نظارت شدید ساواک قرار داشت و وادار گردید برای اخذ دکترای حقوق راهی دانشگاه سوربن پاریس گردد. او توانست دکترای حقوق و علاوه بر این جامعه شناسی خود را از این دانشگاه معتبر فرانسوی بگیرد و در همان جا در اواسط دهه ۵۰ با “شفیقه رهیده” او توانست دکترای حقوق و علاوه بر این جامعه شناسی خود را از این دانشگاه معتبر فرانسوی بگیرد و در همان جا در اواسط دهه ۵۰ با “” ازدواج کرد.

حبیبی در جنوب فرانسه و ۹۰۰ کیلومتری پاریس زندگی می کرد و تا دو روز پیش از عزیمت دکتر علی شریعتی به انگلیس و درگذشتش در آنجا، میزبانی او را در فرانسه به عهده داشت. با شدت گرفتن کارهای انقلابیون و حضور امام خمینی در نوفل لوشاتو، حبیبی از شخصیت های تاثیرگذار در محل اقامت امام و یکی از رابطان امین وی در فرانسه به حساب می آمد که در همان جا دست به تدوین پیش نویس قانون بنیادی زد. پیش نویسی که به رؤیت رهبر معظم انقلاب می رسید و وی نکته هایی را به آن اضافه یا از آن حذف می کردند.

حبیبی روز ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ همراه با امام (ره) با “پرواز انقلاب” حبیبی روز ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ همراه با امام (ره) با “پرواز انقلاب” به ایران برگشت. بعد از انقلاب اسلامی حبیبی از اعضای کلیدی تدوین پیش نویس قانون بنیادی جمهوری اسلامی بود و به عضویت حزب جمهوری اسلامی که تشکیل شده از انقلابیون باسابقه بود هم درآمد.

با شکل گیری دولت موقت به نخست وزیری مهندس مهدی بازرگان، حبیبی که با اعضای نهضت آزادی ارتباطات قدیمی ای داشت به دنبال ایجاد بعضی تحولات در دولت موقت از ۷ مهر ۱۳۵۸ به جای علی شریعتمداری وزیر فرهنگ و تعلیم عالی گردید و تا شهریور ۱۳۵۹ و پیش از وزارت حسن عارفی در این سمت حاضر بود.

با استعفای بازرگان از نخست وزیری در ۱۴ آبان ماه ۵۸، امام مسیولیت اداره کشور را موقتاً به شورای انقلاب سپردند. در ۱۵ آبان ماه ۵۸ حبیبی بهمراه مهندس عزت الله سحابی، عباس شیبانی، ابوالحسن بنی صدر و صادق قطب زاده به جای مهدی بازرگان، کریم سنجابی، مصطفی کتیرایی، احمد صدر حاج سید جوادی و محمدولی قره نی، به عضویت شورای انقلاب درآمدند. حبیبی در همان زمان به جای صادق طباطبایی سخنگوی دولت شورای انقلاب هم گردید تا در تیر ۵۹ این سمت را به بهزاد نبوی تحویل داد.

در دی ۱۳۵۸ با شروع اسم نویسی از نامزدهای کاندیداتوری در نخستین دوره انتخابات ریاست جمهوری، حبیبی با پشتیبانی نهضت آزادی اعلام کاندیداتوری کرد. کاظم سامی، ابوالحسن بنی صدر، جلال الدین فارسی، احمد مدنی، صادق طباطبایی، محمد مکری جلال الدین فارسی کاندیدای مورد پشتیبانی حزب جمهوری اسلامی بود اما شناسنامه افغانی موجب گردید نتواند در انتخابات شرکت کند و حزب در روزهای انتهایی به پشتیبانی از حبیبی برخاست.

در ۱۴ بهمن ۵۸ انتخابات نخستین دوره ریاست جمهوری برگزار گردید و سید ابوالحسن بنی صدر با ۱۰ میلیون و ۷۴۷ هزار و ۳۴۵ رأی به عنوان نخستین ریاست جمهوری اسلامی ایران انتخاب گردید. حسن حبیبی هم بعد از سید احمد مدنی که ۲ میلیون و ۲۴۰ هزار و ۱۶۰ رأی اکتساب کرد، با ۶۷۶ هزار و ۱۲۰ رأی ۴.۸

حبیبی بعد از شکست در انتخابات ریاست جمهوری برای حضور در انتخابات نخستین دوره مجلس اسم نویسی کرد. در ۲۲ اسفند ۱۳۵۸ در ائتلافی که بین جامعه روحانیت مبارز تهران و حزب جمهوری اسلامی تشکیل شد فهرست مشترکی تحت عنوان “ائتلاف بزرگ” مدنظر داشته گردید که اسم حبیبی هم در کنار شخصیت هایی چون اکبر هاشمی رفسنجانی، سید علی خامنه ای، علی اکبر موسوی خوئینی ها و… در فهرست ۳۰ نفره در ۲۲ اسفند ۱۳۵۸ در ائتلافی که بین جامعه روحانیت مبارز تهران و حزب جمهوری اسلامی تشکیل شد فهرست مشترکی تحت عنوان “ائتلاف بزرگ” مدنظر داشته گردید که اسم حبیبی هم در کنار شخصیت هایی چون اکبر هاشمی رفسنجانی، سید علی خامنه ای، علی اکبر موسوی خوئینی ها و… در فهرست ۳۰ تهران جای گرفت و حبیبی توانست با یک میلیون و ۵۵۲ هزار و ۴۷۸ رأی (۷۲.۷ ۷ درصد) به عنوان نماینده مجلس اول انتخاب گردد و از ۷ خرداد ۵۹ تا ۶ خرداد ۶۳ در این سمت حاضر بود.

بعد از برکناری بنی صدر از ریاست جمهوری و شهادت محمدعلی رجایی به دست منافقان، آیت الله سید علی خامنه ای در سال ۶۰ به ریاست جمهوری رسید و میرحسین موسوی به عنوان نخست وزیر مأمور تشکیل کابینه گردید. در ۲۴ مرداد ۱۳۶۳، با کنار رفتن سید محمد اصغری از وزارت دادگستری، حسن حبیبی حقوقدان به عنوان وزیر دادگستری معرفی گردید و تا ۷ شهریور ۱۳۶۸ و انتهاء دولت موسوی به عنوان وزیر دادگستری خدمت کرد و بعد از او اسماعیل شوشتری در دولت هاشمی رفسنجانی به این سمت رسید.

حبیبی علاوه بر این در ۲۶ تیر ۱۳۶۸ به جای خسرو بیژنی به عنوان یکی از اعضای حقوقدان شورای نگهبان انتخاب گردید و تا تیر ۱۳۸۰ که جای خود را به ابراهیم عزیزی داد در این سمت حاضر بود.

حبیبی در چهارم اردیبهشت ۱۳۶۸ با حکم امام خمینی در هیئت بازبینی قانون بنیادی هم حاضر بود. نامه امام به توصیف زیر بود: «بسم الله الرحمن الرحیم . جناب حجت الاسلام جناب حجت آقای خامنه ای ریاست محترم جمهوری اسلامی ایران- دامت افاضاته . از آنجا که بعد از اکتساب ۱۰ سال تجربه عینی و عملی از اداره کشور، بیشتر مسئولان و دست اندرکاران و کارشناسان نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران بر این عقیده اند که قانون بنیادی با وجود اینکه دارای نقاط قوت بسیار خوب و جاودانه هست، دارای نقایص و اشکالاتی هست که در تدوین و تصویب آن به دلیل جو ملتهب اوائل برتری انقلاب و عدم شناخت دقیق معضلات اجرایی جامعه، کمتر به آن توجه شده هست، ولی در کمال خوشبختی مساله تتمیم از آنجا که بعد از اکتساب ۱۰ سال تجربه عینی و عملی از اداره کشور، بیشتر مسئولان و دست اندرکاران و کارشناسان نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران بر این عقیده اند که قانون بنیادی با وجود اینکه دارای نقاط قوت بسیار خوب و جاودانه هست، دارای نقایص و اشکالاتی هست که در تدوین و تصویب آن به دلیل جو ملتهب اوائل برتری انقلاب و عدم شناخت دقیق معضلات اجرایی جامعه، کمتر به آن توجه شده هست، ولی در کمال خوشبختی مساله قانون بنیادی بعد از یکی- دو سال نیز مورد بحث محافل گوناگون بوده هست و برطرف نقایص آن یک لزوم پرهیز ناپذیر جامعه اسلامی و انقلابی ماست و چه بسا دیرکرد در آن موجب بروز آفات و پیامد تلخی برای کشور و انقلاب گردد و من نیز بنا به احساس تکلیف شرعی و ملی خود از مدت ها قبل در فکر حل آن بوده ام که جنگ و مسائل دیگر مانع از انجام آن می گردید. حالا که به کمک خداوند بزرگ و دعای خیر حضرت بقیه الله- روحی له حالا که به کمک خداوند بزرگ و دعای خیر حضرت بقیه الله- روحی الفداء- نظام اسلامی ایران راه سازندگی و رشد و تعالی همه جانبه خود را در پیش گرفته هست، هیأتی را برای رسیدگی به این امر با اهمیت تعیین نمودم که بعد از ارزیابی و تدوین و تصویب مورد ها و اصولی که ذکر می گردد، تأیید آن را به رأی های عمومی مردم شریف و عزیز ایران بگذارند.

الف- حضرات حجج اسلام و المسلمین و آقایانی که برای این با اهمیت مدنظر داشته ام:
۱- آقای مشکینی ۲- آقای طاهری خرم آبادی ۳- آقای مؤمن ۴- آقای هاشمی رفسنجانی ۵- آقای امینی ۶- آقای خامنه ای ۷- آقای موسوی (نخست وزیر) ۸- آقای حسن حبیبی ۹- آقای موسوی اردبیلی ۱۰- آقای موسوی خوئینی ۱۱- آقای محمدی گیلانی ۱۲- آقای خزعلی ۱۳- آقای یزدی ۱۴- آقای امامی کاشانی ۱۵- آقای جنتی ۱۶- آقای مهدوی کنی ۱۷- آقای آذری قمی ۱۸- آقای توسلی ۱۹- آقای کروبی ۲۰- آقای عبد الله نوری.

که آقایان محترم از مجلس خبرگان و قوای مقننه و اجراییه و قضائیه و مجمع تشخیص مصلحت و اشخاص دیگر و نیز پنج نفر از نمایندگان مجلس شورای اسلامی به انتخاب مجلس انتخاب گردیده اند.

ب- محدوده مسائل مورد بحث:
۱- ۱- رهبری ۲- تمرکز در مدیریت قوه مجریه ۳- تمرکز در مدیریت قوه قضائیه ۴- تمرکز در مدیریت صدا و سیما طوری که قوای سه گانه در آن نظارت دارا باشند ۵- تعداد نمایندگان مجلس شورای اسلامی ۶- مجمع تشخیص مصلحت برای حل معضلات نظام و مشورت رهبری طوری که قدرتی در عرض قوای دیگر نباشد ۷- راه بازبینی به قانون بنیادی ۸- تغییر اسم مجلس شورای ملی به مجلس شورای اسلامی .

ج- مدت برای این کار حد بیشتر دو ماه هست.

توفیق حضرات آقایان را از خداوند متعال خواستارم. و السلام علیکم و رحمه و السلام علیکم و الله و برکاته.»

»با ریاست جمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی در سال ۱۳۶۸ و تغییراتی که در قانون بنیادی به وجود آمد پست نخست وزیری حذف و ریاست جمهور به جای نخست وزیر مأمور تشکیل کابینه گردید اما زیادی از اختیارات و وظایف نخست وزیر به معاون اول ریاست جمهور انتقال یافت. هاشمی که آشنایی قدیمی و اعتماد زیادی به حبیبی داشت او را به عنوان نخستین معاون اول ریاست جمهوری اسلامی ایران پذیرفت و حبیبی هشت سال در دولت هاشمی در این سمت منشأ خدمات زیادی گردید. در همین دوران بود که کیومرث صابری (گل آقا) با سازگاری خود حبیبی، او را به موضوع کلیدی کاریکاتورها و طنزهای مجله گل آقا مبدل کرد تا فرهنگ نقدپذیری را در میان مسئولان جا بیاندازد. همین موضوع نشان از آزاداندیشی و سعه همین موضوع نشان از آزاداندیشی و صدر حبیبی داشت.

با تشکیل حزب کارگزاران سازندگی که از مسئولان تکنوکرات دولت هاشمی شکل گرفته بود حبیبی هم به عضویت این حزب درآمد و قرار بود در انتخابات ریاست جمهوری سال ۷۶ به عنوان کاندیدای ریاست جمهوری حضور یابد اما با کاندیداتوری سید محمد خاتمی از سوی جناح چپ، حبیبی فروتنانه کناره گیری کرد تا رأی های این جریان در مقابل ناطق نوری و محمدی ری شهری نشکند. خاتمی هم بعد از برتری چشمگیر خود در انتخابات دوم خرداد ۱۳۷۶، حبیبی را در سمت خود ابقاء کرد تا وی معاون اول سه دولت (دو دولت هاشمی و دولت اول خاتمی) باشد. حبیبی در ۴ شهریور ۱۳۸۰ و در دولت دوم خاتمی جای خود را به محمدرضا عارف داد.

این کارگزار باسابقه نظام از ۱۸ اردیبهشت ۱۳۷۰ تا ۱۲ بهمن ۱۳۹۱ هم با حکم رهبر معظم انقلاب اسلامی عضو واقعی مجمع تشخیص مصلحت نظام بود. ریاست بنیاد ایران شناسی، عضویت در دیوان داوری بین المللی، ریاست فرهنگستان زبان و ادب فارسی، مدیریت گروه واژه گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، عضویت در شورای عالی انقلاب فرهنگی، عضویت در هیئت امنای فرهنگستان های جمهوری اسلامی ایران، عضویت در هیئت امنای کتاب خانه مجلس شورای اسلامی و عضویت کمیسیون ملّی یونسکوی ایران از دیگر سمت هایی بود که حبیبی در این سال ها تجربه نمود. حبیبی در دوران خدمت خود نشان های مختلفی دریافت نمود از جمله‬ در‬ ۲‬ تیر‬ ۷۶ که نشان ‏‎ سازندگی‬ و نشان استقلال را از هاشمی رفسنجانی گرفت.

این حقوقدان و جامعه شناس معروف آثار مختلفی من جمله دیالکتیک یا سیر جدالی و جامعه شناسی (۱۳۵۱)، افضل الجهاد (۱۳۵۱)، دیالکتیک و روش شناسی (۱۳۵۲)، مبادی جامعه شناسی حقوقی (۱۳۵۲)، جبرهای اجتماعی و آزادی یا اختیار انسانی (۱۳۵۳)، یادی از یار و دیار (۱۳۵۵)، عهدین، قرآن و علم (۱۳۵۷)، اسلام و مسلمین در روسیه (۱۳۵۷)، دو سرچشمه اخلاق و دین (۱۳۵۸)، اخلاق دیدگاهی و علم آداب (۱۳۵۹)، تقسیم کار اجتماعی (۱۳۵۹)، هنر جنگ (۱۳۵۹)، خدا (۱۳۶۰)، جامعه، فرهنگ، سیاست (۱۳۶۳)، اسلام و بحران عصر ما (۱۳۶۳)، در آئینه حقوق؛ مناظری از حقوق بین الملل، حقوق تطبیقی و جامعه شناسی (تألیف و ترجمه ۱۳۶۷)، در جستجوی ریشه ها (تألیف و ترجمه ۱۳۷۳)، حسب حال یک دانشجوی کهن سال (۱۳۷۶)، یک سخن از هزاران (۱۳۷۷ و ۱۳۸۰) و حقوق بین المللی عمومی (۱۳۸۲) از خود به یادگار گذاشت.

صادق زیباکلام در جواب به این سؤال که حبیبی چه طور موفق شد در دوران ریاست جمهوری هاشمی و خاتمی سه بار معاون اول ریاست جمهور گردد؟ می گوید: اینکه به چه سبب حسن حبیبی با این شخصیت معاون اول دولت هاشمی و خاتمی گردید، علتش این هست که هر دولتی در ایران سر کار بیاید، ریاست آن دولت حتی اگر کسی نظیر آقای احمدی نژاد باشد که به لحاظ شخصیتی در نقطه مقابل حسن حبیبی قرار دارد، در نهایت وادار هست یک سری کارهای بنیادی انجام دهد. این کارهای بنیادی برای هاشمی رفسنجانی اهمیت بسیار زیادی داشت و به همین سبب هاشمی دکتر حسن حبیبی را به عنوان معاون اول خودش برگزید.

وی ادامه می دهد: هاشمی بدرستی متوجه شده بود که حسن حبیبی یک نیروی با ارزش فکری هست که بی آنکه درگیری سیاسی ایجاد کند و سخنانی بگوید که برای دولت هاشمی دردسرساز گردد و هاشمی وادار گردد روزها و هفته ها وقت خودش را صرف جمع و جور کردن سخن های او کند، توان دارد برای کارهای اجرایی هم مفید باشد. محمد خاتمی و اطرافیان خودش هم متوجه این کشف هاشمی شده بودند و حسن حبیبی را در دولت اصلاحات به کار گرفتند. قوه مجریه هر جقدر هم اهل سر و صدا و هوچی گری باشد، در نهایت یک جاهایی وادار هست کار هم بکند و دقیقاً در همین جاها به آدمی نظیر حسن حبیبی احتیاج دارد.

این استاد دانشگاه علاوه بر این در مورد شخصیت حبیبی اظهار می کند: از طرف دیگر حسن حبیبی یک تکنوکرات او زیادتر به درد کارهای عمیق و زیربنایی فکری و فرهنگی می خورد. به عنوان مثال، در دوران انقلاب که صادق قطب زاده، دکتر ابراهیم یزدی و ابوالحسن بنی صدر و دیگران در نوفل لوشاتو در اطراف امام بودند و همه به دنبال جلو بردن امور روزمره انقلاب و برنامه ریزی قیام بودند، حسن حبیبی به فکر تدوین قانون بنیادی آینده ایران بود. این مثال به خوب ترین وجه از شخصیت زنده یاد دکتر حسن حبیبی پرده برمی دارد و نشان می دهد که او زیادتر به مسائل عمیق تر، بی سر و صداتر و کم هیجان تر می اندیشید و فکر می کرد.

علاوه بر این عباس عبدی در مورد حسن حبیبی بیان می کند: افرادی نظیر حبیبی توان دارند در حوزه سیاست به عنوان سرمایه ای مطرح باشند که در مواقعی خاص توان دارند گره هایی را ولو کوچک باز کنند. ما سیاستمدارانی با تیپ رفتاری آقای حبیبی کم داشتیم. آقای حبیبی وقتی معاون اول ریاست جمهور بود، خیلی آسان کاریکاتورش می رفت روی جلد گل آقا. کس دیگری را در این مملکت نداشتند که چنین بلایی بر سر او بیاورند! ولی وقتی حبیبی رضایت می داد به اینکه گل آقا کاریکاتورش را بکشد و از او انتقاد کند، در حقیقت کمک می کرد به باز شدن فضای مطبوعات و شکل گیری آنچه که آزادی نامیده می گردد. اگر کسی در همین حد هم به مطبوعات کمک کند، کار مهمی انجام داده هست. خیلی های دیگر در همین حد هم نتوانستند به مطبوعات کمک کنند.

حبیبی در چند سال آخر عمر خود با مریضی دست و پنجه نرم می کرد. رهبر معظم انقلاب اسلامی هم در ۱۴ مهر سال ۱۳۸۷ با حضور در یکی از بیمارستان های تهران از وی که آن زمان ریاست فرهنگستان زبان و ادب فارسی بود، عیادت کردند. حضرت آیت الله خامنه ای در این عیادت، از آخرین وضع درمانی حبیبی اطلاع یافته و برای بهبودی و شفای عاجل وی دعا کردند.

درنهایت حبیبی که به سبب نارسایی قلبی و جراحی معده در بخش CCU بیمارستان فرهنگیان تهران بستری بود، در ساعت یک بامداد روز پنجشنبه ۱۲ بهمن ۱۳۹۱ یعنی سالروز برگشتش با پرواز انقلاب همراه امام خمینی به وطن، به دنبال یک دوره کسالت طولانی و بستری در سن ۷۶ سالگی در بیمارستان فرهنگیان تهران درگذشت. بعد از درگذشت وی زیادی از مسئولان ارشد جمهوری اسلامی ایران من جمله رهبر معظم انقلاب پیام تسلیت صادر نمودند.

پیکر حبیبی روز جمعه ۱۳ بهمن ۱۳۹۱ بعد از تشییع از مقابل بنیاد ایران شناسی با حضور شخصیت های کشوری و لشکری در جوار مقبره امام خمینی بنیانگذار جمهوری اسلامی آرام گرفت. در مراسم بزرگداشت او بزرگانی من جمله محمدی گلپایگانی ریاست دفتر مقام معظم رهبری، اکبر هاشمی رفسنجانی، سید محمد خاتمی، علی اکبر ناطق نوری، غلامعلی حدادعادل، محمدرضا عارف، سیدحسن خمینی، آیت الله موسوی بجنوردی، عبدالله نوری، علی یونسی، مجید انصاری، محمدعلی نجفی، غلامحسین کرباسچی، اسحاق جهانگیری، حسین مرعشی، سیدمحمود دعایی، صادق خرازی، بیژن زنگنه، قدرت الله علیخانی، محمدعلی نجفی، محمد سعیدی کیا، علی یونسی، عبدالله جاسبی، حسین علایی، علیرضا مرندی، احمد مسجد جامعی، مرتضی حاجی، داود در مراسم بزرگداشت او بزرگانی من جمله محمدی گلپایگانی ریاست دفتر مقام معظم رهبری، اکبر هاشمی رفسنجانی، سید محمد خاتمی، علی اکبر ناطق نوری، غلامعلی حدادعادل، محمدرضا عارف، سیدحسن خمینی، آیت الله موسوی بجنوردی، عبدالله نوری، علی یونسی، مجید انصاری، محمدعلی نجفی، غلامحسین کرباسچی، اسحاق جهانگیری، حسین مرعشی، سیدمحمود دعایی، صادق خرازی، بیژن زنگنه، قدرت الله علیخانی، محمدعلی نجفی، محمد سعیدی کیا، علی یونسی، عبدالله جاسبی، حسین علایی، علیرضا مرندی، احمد مسجد جامعی، مرتضی حاجی، دانش جعفری، محمد شریعتمداری، علی محمد حاضری، فاطمه راکعی، عبدالواحد موسوی لاری، حسن غفوری فرد، رضا طلایی نیک، مهدی هاشمی، فاطمه هاشمی و زیادی از مردم ایران حاضر بودند. بر روی سنگ مزار حبیبی نوشته شده هست: «حسن ابراهیم حبیبی، فرزند باقر و فاطمه، از نوادگان ملأ محمدعلی مجتهد کاشانی». سیاستمداری که بدون حاشیه با انجام فعالیت های عمیق و زیربنایی، مورد اعتماد همه جناح های سیاسی و مردم بود.

انتهای پیام