به گزارش خبرنما به نقل از ایسنا، تغییر اقلیم پدیده ای است که بر اثر افزایش دمای کره زمین یا همان گرمایش جهانی ایجاد می­ شود و گرمایش جهانی خود پدیده ­ای است که به دنبال صنعتی شدن کشورها و به خاطر افزایش غلظت گازهای گلخانه ای بویژه گاز دی اکسیدکربن در جو به وجود آمده است. شاید در دنیای امروز بتوان گرمایش جهانی و پدیده تغییر اقلیم متاثر از آن را از شرایطی که برای زیست حول ما ایجاد نموده است؛ خوب تر فهم کرد. برای مثال اثر این پدیده طی دست کم یک دهه موخر روی میزان بارش ها، سرما یا گرمای ناگهانی، کم شدن بارش برف، فراوان شدن باران های سیل آسا، و از همه بدتر روی گسترش خشکسالی در کشور؛ قابل رویت است.

 یکی از با اهمیت ترین عرصه هایی که می­ تواند تحت تاثیر گرمایش جهانی باشد، «سکونتگاه های انسانی» است؛ خطری که با وجود ظهور عینی آن در ایران، هنوز حساسیتی نسبت به آن ایجاد نشده است امروز (۲۴ اکتبر و ۲ آبان) بمناسبت «روز جهانی مقابله با تحولات اقلیمی» ایسنا در این باره با داود پرهیزکار-معاون وزیر راه و شهرسازی و ریاست سازمان هواشناسی کشور- اظهار کرد وگویی تفصیلی انجام داده که تفضیل این اظهار کرد وگو به توصیف زیر است:

با وجود اینکه بحث گرمایش جهانی و تغییر اقلیم طی دو، سه سال موخر مورد توجه عده ای از کارشناسان و اساتید دانشگاه در داخل کشور قرار گرفته و گاهی گزارش هایی هم درباره اهمیت جهانی این مبحث عرضه می دهند اما هنوز دامنه تاثیرگذاری این پدیده روی سایر پدیده های جوی تصریح نشده و گرمایش جهانی ابعاد مخفی و مجهولی برای ما دارد.  

 قبل از گفت وگو درباره تاثیرات گرمایش جهانی باید اشاره کنم که تا چندی پیش هنوز بعضی کارشناسان و سیاستمداران در داخل و خارج کشور از پذیرش واقعیتی به اسم «گرمایش جهانی» سر باز می زدند اما با رویت تاثیرات متاثر از آن متوجه گردیدند که گرمایش جهانی پدیده ای است که انکارناپذیر و در حال حاضر به عنوان یکی از با اهمیت ترین و پیچیده ترین مسائل علمی جهان مطرح است. جدیدا هم شاهد بودیم که مبحث چهل و هشتمین نشست هیات بین الدولی تغییر اقلیم (IPCC)  جدیدا هم شاهد بودیم که مبحث چهل و هشتمین نشست هیات بین الدولی تغییر اقلیم () به گزارش خبرنما به نقل از مخصوص افزایش ۱.۵ ۵ درجه ­ای دمای کره زمین تا سال ۲۰۳۰ معطوف بود این درحالیست که پیش از این، جامعه جهانی به این توافق رسیده بود که افزایش دما را تا زیر دو درجه سلسیوس کنترل کند و اکنون شاهد هستیم که «حداکثر حد مجاز افزایش دمای زمین» نیم درجه هم کمتر شده است و باید کارهای لازم توسط کشورها برای کاهش گازهای گلخانه ای و در نهایت کاهش دما اتخاذ و عملیاتی شود.

در اهمیت گرمایش جهانی و تغییر اقلیم همین بس که تاحالا ۱۹۵ کشور دنیا بحث گرمایش جهانی را پذیرفته و در راستای کاهش دمای کره  زمین فعال شده اند. تشکیل توافق نامه پاریس در سال ۱۳۹۴، با هدف کاهش دما، نمونه بارز عکس العمل جهانی برای مقابله با گرمایش جهانی است.

جامعه علمی دنیا تاثیرات گرمایش جهانی روی پدیده های متفاوت من جمله گونه های گیاهی، جانوری و زیستگاه ها را به صورت ملحق شده مورد بررسی قرار داده و متاسفانه مرتب خبر ها ناگواری  در این زمینه ­ها منتشر می شود بنابراین ضمن اینکه تاکید دارم که «پدیده گرمایش جهانی پدیده قابل انکاری نیست» باید بگویم که در میان حوزه­ های متاثر از گرمایش جهانی، اثرپذیری سکونتگاه های انسانی اعم از شهری و روستایی از حساسیت بسیار بالایی بهره مند است که باید پژوهش ها گسترده­ ای روی آنان صورت گیرد تا برنامه ریزی های مدیریتی و طرح ­های توسعه­ ای بر مبنای این پژوهش ها انجام شود.

آمارهای هواشناسی نشان می دهند که طی ۵۰ سال گذشته، از میانگین بارش های ایران، بیشتر از ۵۰ میلی متر کسرشده است. از سوی دیگر، طی همین نیم قرن گذشته، دمای هوای کشور نیز بیشتر از دو درجه سلسیوس افزایش پیدا نموده است. این در حالی است که میانگین افزایش دمای کره زمین حدود یک درجه بوده است اما در ایران تا دو درجه ثبت شده است که نتیجه این اوضاع، افزایش پتانسیل تبخیرو تعرق در کشور است. مفهوم و مفهوم این شرایط این است که میزان آب در دسترس در ایران کاهش یافته است.

هنوز برای من شیوه تاثیرگذاری گرمایش جهانی روی سکونتگاه ها روشن نیست؟

از قدیم می­ اظهار کردند که «هرجا آب است آبادانی هم است.» » به عبارت دیگر آب با اهمیت ترین عامل تمرکز جمعیت در یک منطقه است. متاسفانه طی ۱۱ سال گذشته متوسط بارش کشور زیر خط استاندارد یا در نهایت در حد استاندارد بوده است و در بیشتر از یک دهه گذشته، حتی یک بار هم شاهد ترسالی نبوده ایم. آمارهای هواشناسی نشان می دهند که طی ۵۰ سال گذشته، از میانگین بارش های ایران، بیشتر از ۵۰ میلی متر کسرشده است. از سوی دیگر، طی نیم قرن گذشته، دمای هوای کشور نیز بیشتر از دو درجه سلسیوس افزایش پیدا نموده است. مفهوم و مفهوم این شرایط این است که میزان آب در دسترس در ایران کاهش یافته است، بویژه در مناطقی که چندین سال پی درپی دچار کم بارشی قابل ملاحظه یا حتی خشکسالی بوده اند. کم شدن مقدار آب در دسترس به معنای ایجاد مشکل در تامین آب مورد احتیاج مردم و بنابراین به هم ریختگی سکونتگاه های آنان می باشد. روستاییانی که آبی برای کشاورزی ندارند ملزم به ترک روستای خود و کوچ به شهرها می­شوند. بنابراین نخستین سکونتگاهی که از شرایط بد اقلیمی دچار به هم ریختگی می ­شود، روستا است و دومین سکونتگاهی که به خاطر کوچ اجباری روستائیان دچار به هم ریختگی می­ شود، شهرهایی است که این روستائیان به حاشیه نشینی آن روی می­ آورند. در حال حاضر منطقه های شرق، جنوب شرق و مرکز کشور بیشتر از سایر منطقه های تحت تاثیر گرمایش جهانی و تغییر اقلیم قرار دارد و لازم است که گزارش مخصوصی درباره تاثیر این پدیده جهانی روی سکونتگاه های این مناطق تهیه کنیم و نمایش دهیم که خشکسالی های رخ داده تا چه میزان موجب افزایش کوچ از روستاها به شهرها شده است.

این مطالعه در برنامه سازمان هواشناسی قرار دارد و برای تهیه این گزارش برنامه داریم.

سازمان هواشناسی مطالعه ای در این زمینه داشته است؟

) سازمان جهانی هواشناسی است، درباره تاثیرات تغییر اقلیم حساس تر است، برای همین هم با وجود اینکه هنوز این مبحث در کشور ما جای خود را باز نکرده است و زیادی از بخش های دولتی نیاز به چنین گزارش هایی را احساس نمی کنند، سازمان هواشناسی قبول نموده است که این گزارش را تهیه کند اما متاسفانه همه داده های مورد احتیاج در اختیار سازمان هواشناسی کشور واقع نیست و به مشارکت سایر دستگاه ها احتیاج است.

آیا این کار وظیفه سازمان هواشناسی است؟

مشکل همین جاست که سازمان هواشناسی به سبب دانشی که در راستای تغییر اقلیم و گرمایش جهانی دارد و از آنجا که نماینده ایران در هیات بین الدولی تغییر اقلیم (IPCC) چه تعداد از ایرانی ها دراثر گرمایش جهانی کوچ کرده اند؟، در سال هایی که خشکسالی رخ داده؛ «آهنگ مهاجرت» چقدر رشد کرده است؟، من جمله سئوالاتی است که باید طی گزارشی جامع به آنان جواب داد.

مبحث با اهمیت دیگر در این مطالعه آن است که بدانیم؛ مهاجران از روستاها به کجاها رفته اند و چه سرنوشتی داشته اند؟اتفاقا نخستین دستگاهی که باید نهایت مشارکت با سازمان هواشناسی را در این زمینه داشته باشد، وزارت کشور است چون آمار روستاها، شهرها، حاشیه نشینی و زندانی های را در اختیار دارد. مبحث با اهمیت دیگر در این مطالعه آن است که بدانیم؛ مهاجران از روستاها به کجاها رفته اند و چه سرنوشتی داشته اند؟

به چه سبب وزارت کشور این مطالعه را انجام نمی دهد؟

در واقع این مطالعه یک کار مشترک و بین دستگاهی است. برای این مطالعه به اطلاعات سازمان هواشناسی در راستای خشکسالی هواشناختی احتیاج است، علاوه بر این به اطلاعات خشکسالی هیدرولوژیک (آب شناسی)، خشکسالی کشاورزی و خشکسالی اجتماعی احتیاج داریم. طبعا باید وزارتخانه های نیرو، جهاد کشاورزی و کشور مشارکت لازم را در راستای عرضه داده های مورد احتیاج دارا باشند. «وقوع پی به دنبال خشکسالی هواشناختی» در بعضی منطقه های کشور – که متاثر از افزایش دما و کم بودن بارش است – باعث شده که خشکسالی هیدرولوژیک و در مراحل بعدی خشکسالی کشاورزی و سرانجام اجتماعی رخ دهد.

به چه سبب سازمان هواشناسی تهیه گزارش تاثیر تغییر اقلیم روی سکونتگاه های انسانی را ضروری می بیند؟

« طبیعی است که این اوضاع، معیشت و رفاه حداقلی مردم منطقه را تحت تاثیر قرار می دهد چون بی آبی موجب نابود شدن کشاورزی و دامپروری روستاییان می شود.  برای همین هم این اشخاص از تامین معاش ناتوان می گردند و بتدریج با از دست دادن سرمایه مالی خود، زندگی خود را هم در روستا از دست می دهند و در نهایت برخلاف میل باطنی ملزم به کوچ از روستا به شهر می گردند. اینکه چه تعداد از ایرانی ها بر اثر گرمایش جهانی کوچ کرده اند؟ در سال هایی که خشکسالی رخ داده «آهنگ مهاجرت» چقدر رشد کرده است؟ از جمله سئوالاتی است که باید طی گزارشی جامع به آنان جواب داد.

مبحث با اهمیت دیگر در این مطالعه آن است که بدانیم مهاجران از روستاها به چه مناطقی رفته اند و چه سرنوشتی داشته اند؟ چون باید بدانیم مهاجران در کدام منطقه ساکن شده اند؟ آیا در شهر ساکن شده اند و آیا در شهر از ابزارها مناسب رفاهی برخوردارند؟ در شهری که مستقر شده ­اند محل اکتساب درآمد آنان کجاست؟ و عموما به چه کاری مشغول هستد؟ آیا توانسته اند ضمن محافظت خانواده، یک زندگی متوسط برای خود فراهم کنند؟ یا اینکه مهاجران ازروستا مجبور به حاشیه نشینی شده اند؟ شهرهای که حاشیه نشین دارند،کدام شهرها می باشند؟جمعیت حاشیه نشین ها چه عده ای است؟ محل درآمد روستاییان حاشیه نشین چیست؟ چه تعداد از خانواده هایی که کوچ کرده اند موفق به محافظت محور خانواده شده اند و چه عده ای خانواده شان متلاشی شده است؟ هر یک از اعضای خانواده چه سرنوشتی داشته اند؟ چه تعداد از اعضای هرخانواده، تبدیل به بزهکار شده اند؟ بزهکاری زیادتر در چه حوزه هایی است؟ چه تعداد از این اشخاص بزهکار، دستگیر و زندانی شده اند؟ مهاجران بزهکار چند درصد زندانی های را دربردارنده می گردند؟ چند درصد زندانی های امروز کشور، همان روستاییانی می باشند که در اثر خشکسالی، ملزم به کوچ شده اند و تبدیل به مجرم شده اند؟ این ها سئوالاتی است که قطعا باید جواب داده شود. مقصود کلی شما این است که شرایط اقلیمی، جبری را ایجاد می کند که در درازمدت منتج به فربه شدن چرخه بزهکاری و جرائم می شود.

به گمانم حساسیت به این مبحث در حال جهانی شدن است چون چند روز قبل نگاه کردم که ریاست کمیته بین المللی صلیب سرخ بیان کرد که تحولات اقلیمی درگیری ها و تنش های «محلی و بین المللی» را تشدید می کند. به گمانم حساسیت به این مبحث در حال جهانی شدن است چون چند روز قبل نگاه کردم که ریاست کمیته بین المللی صلیب سرخ بیان کرد که تحولات اقلیمی درگیری ها و تنش های «محلی و بین المللی» را تشدید می کند.

همان طور که خواهید دید در عرصه بین الملل حساسیت هایی نسبت به تاثیر تغییر اقلیم روی سکونتگاه ها و افزایش گناه و جنایت متاثر از آن ایجاد شده است. این مباحث در دنیا نو است اما در بعضی کشورها در این زمینه مطالعاتی آغاز شده است. در ایران هم سازمان هواشناسی به دنبال آن است که گزارش تاثیر گرمایش جهانی روی سکونتگاه های انسانی را تهیه کند که برای این با اهمیت، به مشارکت دستگاه های دیگر احتیاج داریم. واضح است که اگر این گزارش ­ها با دقت کافی تهیه شود، می­ تواند مسائل زیادی را برای ما روشن کند و من جمله به این سوال جواب دهد که چه طور یک پدیده هواشناسی می ­تواند به یک پدیده های اجتماعی و حتی عارضه اجتماعی تبدیل شود؟

واضح است که اگر این گزارش ­ها با دقت کافی تهیه شود، می­ تواند مسائل زیادی را برای ما روشن کند و من جمله به این سوال جواب دهد که چه طور یک پدیده هواشناسی می ­تواند به یک پدیده های اجتماعی و حتی عارضه اجتماعی تبدیل شود؟چه تعداد از ایرانی ها دراثر گرمایش جهانی کوچ کرده اند؟ در سال هایی که خشکسالی رخ داده «آهنگ مهاجرت» چقدر رشد کرده است؟ از جمله سئوالاتی است که باید طی گزارشی جامع به آنان جواب داد. مبحث با اهمیت دیگر در این مطالعه آن است که بدانیم؛ مهاجران از روستاها به کجاها رفته اند و چه سرنوشتی داشته اند؟

طرح تهیه گزارش تا کجا پیش رفته است؟

مبحث با اهمیت دیگر در این مطالعه آن است که بدانیم؛ مهاجران از روستاها به کجاها رفته اند و چه سرنوشتی داشته اند؟ما طرح تهیه گزارش تاثیر گرمایش روی سکونتگاه های انسانی و کوچ متاثر از آن را با دولت مطرح کرده ایم و خواسته ایم که دستگاه های ذی ربط را ملزم به عرضه آمار و اطلاعات کند تا بتوانیم این گزارش ها را تهیه کنیم البته به سبب نو بودن خیلی به آن توجه نمی توان. برای مثال در نشست ها مکرر مثل آمایش سرزمین سازمان برنامه و بودجه حضور یافته و این مبحث را پیگیری کرده ایم.  متاسفانه استقبال مورد انتظار صورت نگرفته است. با این وجود، حاضر نیستیم این طرح را رها کنیم و اهتمام داریم حتی بدون تخصیص بودجه، گزارشی را تهیه کنیم، چون نسبت به اثر مثبت این گزارش ها در تصمیم گیری مسئولین کشور اطمینان داریم. باید ثابت نماییم که یک پدیده هواشناسی مثل خشکسالی می تواند تبدیل به یک پدیده اجتماعی یا حتی عارضه اجتماعی تبدیل گردد.  به عبارت آسان تر یک پدیده مخرب جوی می تواند به یک پدیده مخرب اجتماعی بدل شود.  

چشم اندازی برای تهیه این گزارش ها دارید؟ کدام بخش از سازمان هواشناسی مامور تهیه این گزارش ها شده است؟

 از آنجا که داده های مورد احتیاج برای تهیه گزارش، خارج از دسترس ماست و گرفتن آن از دستگاه های متولی بسیار دشوار است بنابراین تعیین زمان دقیق برای تهیه گزارش هم کار بسیار دشواری است.

هسته کلیدی اجرای این طرح در «مرکز ملی خشکسالی» است که از دوره دولت یازدهم فعال شده و آرشیو خوبی هم در راستای گزارش های بارش، دما و مساحت و جمعیت تحت تاثیر خشکسالی تهیه کرده است. به گونه ­ای که طی دست کم دو سه سال موخر، داده ها و فرآورده ها این مرکز مبنای تصمیم گیری کلان کشورقرار گرفته است.  لذا قصد داریم گزارش های ذی ربط به تاثیرگرمایش جهانی بر سکونتگاه های انسانی نیز با محوریت این مرکز تهیه شود.

آیا سازمان هواشناسی تاحالا بررسی اجمالی در راستای تاثیر گرمایش روی سکونتگاه های انسانی و بحث کوچ انجام داده است؟

تا حدودی روی این مبحث کار کرده ایم. طبق بررسی ­های اینترنتی می دانیم که در حال حاضر بیشتر از ۲۲۰ هزار زندانی در کشور وجود دارد که ۷۵ درصد این تعداد حاشیه نشین بوده اند که عدد قابل ملاحظه ای است. اگر این افراد همان روستاییان یا فرزندان آنان باشند که پس از کوچ از روستا به چنین روزی افتاده اند پس قسمتی از جامعه ما ناخواسته و تحت یک «واداشت اقلیمی» به یک «مجرم اجتماعی» تبدیل شده است.

پایین ترین حُسن این گزارش­ ها این است که دولت ها را ترغیب می کند که به جای اختصاص بودجه برای مدیریت زندان و زندانی های، این مبالغ را پیش از بروز معضلات اجتماعی در همان روستا هزینه نمایند تا از واقع شدن جرم ها جلوگیری شود.   به این ترتیب که اگر سازمان هواشناسی، منطقه ای را به عنوان یک منطقه دچار خشکسالی اعلام نماید و بروز خشکسالی آب شناسی و کشاورزی در این منطقه تایید شود، دولت اهتمام کند با اختصاص یارانه و ایجاد شغل ها روستایی کوچک که احتیاج به آب نداشته باشند مخارج زندگی آنان را تامین کند و یا با اختصاص وام های کوچک کم بهره امکان رونق شغل های جایگزین را در این منطقه های ایجاد کند که استفاده از پتانسیل گردشگری و صنعت های دستی از آن جمله است.  در نتیجه روستاییان را در محل سکونت خود نگه می دارد و ملزم به کوچ نمی­ گردند.  در این صورت محور خانواده­ آنان از فروپاشی حفظ  و به خاطر حضورشان در روستا، امنیت اجتماعی آن محل نیز تامین می ­شود.

جالب است بدانید که طبق همان بررسی ­های سال ۹۲، هزینه حفظ هر زندانی به صورت همه روزه ۵۰ هزار تومان بود که طبعا این رقم اکنون دست کم به ۱۰۰ هزار تومان فرا رسیده است. اگر پیامد ناخوشایند خشکسالی و کوچ متاثر از آن خوب تصریح شود، قطعا به صرفه است که دولت این ۱۰۰ هزار تومان را به جای زندان، درهمان روستا هزینه نماید. این اقدام عارضه ها و هزینه های متاثر از پدیده خشکسالی هواشناسی را به دست کم می رساند. نخستین اثر مثبت این روش آن است که خانواده ها در روستا محافظت می گردند، کوچ صورت نمی گیرد و بنابراین امنیت سیاسی و اجتماعی روستاها و شهرها محافظت می شود.

اگر کوچ انجام شود در فاز اول جایی که امنیت آن به خطر می افتد روستاست، چون تهی از سکنه شده است که این مبحث بویژه برای منطقه های مرزی که امکان حضور قاچاقچیان، اشرار و سایر متخلفین فراهم است، خطرناک­تر است. در فاز بعدی، امنیت اجتماعی شهری که حاشیه نشینی دراطراف آن ایجاد شده است به خطر می ­افتد چون بزهکاران این منطقه را تحت الشعاع خود قرار می دهند. بنابراین «بزه» زیادتر می شود و به دنبال آن احتیاج به نیروی پلیس، دادگاه و زندان نیز افزایش می ­یابد.

بنا به گزارش خبرنما به نقل از ­ های اینترنتی در حال حاضر ۱۵ میلیون پرونده در دادگاه ها داریم. بیاید یک حساب سرانگشتی در این باره انجام دهیم، به این ترتیب که اگر هر پرونده قضایی برای یک خانواده باشد و چهار نفر درگیر ذهنی آن باشند حدود ۶۰ میلیون نفر از جمعیت کشور درگیر مسائل قضایی می باشند که عدد بسیار بزرگی است بنابراین اگر بتوانیم کوچ از روستا را به دست کم برسانیم بزه کم می گردد و اگر بزه کمتر شود نیاز به پلیس و دادگاه و زندانی نیز کمتر می شود و تعداد زندان ها کاهش می یابد. از همه با اهمیت ترتعداد اعدام ها کاهش می یابد، سوژه ای که از منظر حقوق بشر مورد توجه جامعه بین المللی و رسانه های بیگانه است.

 در فاز بعدی، امنیت اجتماعی شهری که حاشیه نشینی دراطراف آن ایجاد شده است به خطر می­ افتد.   یادمان نرود که بزهکاران متاثر از خشکسالی هرگز دوست نداشتند در این شرایط گرفتارشوند اما تنها به سبب شرایط اقلیمی نامناسب در مسیری افتاده اند که انتهاء آن زندان و اعدام است.

 دولت فرانسه قرار است برای چنین مطالعاتی هزینه نماید.  

برای اجرای این پروژه کمک های بین المللی دارید؟  

هیات بین الدولی تغییر اقلیم () در سازمان جهانی هواشناسی، تنها نهادی در دنیا است که سازمان ملل گزارش های آن را مبنای تصمیم های خود در حوزه تغییر اقلیم قرار می­ دهد. هیات بین الدولی تغییر اقلیم (Intergovernmental Panel on Climate Change) همین هیات تهیه گزارش های ذی ربط به تاثیر گرمایش روی سکونتگاه ها را در دستور کار قرار داده است و طبعا از کشورهایی که در این زمینه می خوانند، پشتیبانی می کند. ) برای مباحث خاص تهیه کند.

ضمن اینکه هیات بین الدولی تغییر اقلیم هر دوره پنج تا شش ساله در حوزه تغییر اقلیم یک گزارش بررسی (Assessment Report) تهیه می کند که تا کنون پنج گزارش تهیه گردیده و قرار است برای دوره جدید، علاوه بر گزارش بررسی ششم، مجموعه ای از گزارش بررسی مخصوص (Assessment Report Special)  گزارش سازمان هواشناسی ایران هم توان دارد یکی از این بررسی های خاص باشد که روی سکونتگاه ها معطوف است بنابراین پشتیبانی فنی بین­ المللی در این زمینه وجود دارد.  به دنبال اعلام آمادگی دولت فرانسه برای پشتیبانی مالی از این نوع پژوهش ها، سازمان هواشناسی کشور پیشنهادهای خود و بخش­های متفاوت کشور را جمع­آوری کرده و برای آنان فرستاده است که در دست بررسی است.  

ایسنا-زینب رحیمی

انتهای پیام